Búgingi kúni Reseıde Pýtınniń abyroı-bedeli álsirep jatyr, Ýkraına men Donbasstaǵy soǵys oty reseılikterdi alańdatyp, pýtındik rejımge senimsizdik kúsheıdi. Tórt jyl buryn nemese 2014 jyly Ýkraınanyń basym kópshiligin basyp alýǵa Pýtınniń múmkindigi edi, biraq ol «Ýkraına Reseımen bul janjalǵa tótep berýge qaýqarsyz jáne ábden álsirep, ózi óz jeńilgenin moıyndaıdy» dep oılady. Ýkraındyqtar «fashıserdiń» basshylyǵymen «jasandy» ult bolǵandyqtan, Reseıdiń agresıasyna qarsy turýǵa kúshi bolmady jáne óz memleketin ózi qulatady dep sendi. Endi ýkraındyqtar Reseıdiń yqpalynan ketýge nıet bildirip otyr. Bul degenimiz Reseı úshin óte qaýipti, sebebi quldyrap ketýi bek múmkin.

Ýkraınamen soǵys bolsa, Reseı úshin ońaıǵa soqpaıdy. Reseılik qarýly kúshteri men qarý-jaraqtarynyń sany ýkraındyqtarǵa qaraǵanda áldeqaıda joǵary bolǵanymen, qazirgi ýkraın áskeri 2014 jylǵy ásker emes. Bári sol jyly-aq Ýkraınanyń shyǵysynda qarýly agresıanyń bastalýymen ózgergen. Ýkraın áskeri sol kezde soǵysqa daıyn emes edi. Áskerı basshylyq – Ianýkovıchpen birge, ishki ister mınıstrliginiń basshysy, qorǵanys mınıstri Lebedev. Reseıge qashyp ketti. Ýkraın armıasy barlyq jaǵynan jetkiliksiz boldy - qozǵalys jasaýǵa on tankten tek ekeýi bolǵan, qosalqy bólshekter men otyn bolmaǵan, qalypty áskerı formasy men tyldyq qyzmet atymen bolǵan joq. 2014 jyly Ýkraınanyń shyǵysynda Qarýly Kúshterdiń bólimderi áskerı tehnıka men adamdar jaǵynan úlken shyǵyndarǵa ushyrady. 2015 jyldyń basynan aıaǵyna deıin jańartylǵan ýkraın áskeriniń qalyptasýy prosesi bastaldy. Ýkraınanyń áskerı búdjeti birneshe esege kóbeıdi, áskerı quramdar men sany qaıta quryldy, ýkraın armıa jańa áskerı tehnıkamen tolyqty, ýkraın armıasy NATO úlgisi boıynsha qaıta quryldy. 2018 jyldyń sońynda Ýkraına Qarýly Kúshterinde birikken avtomattandyrylǵan basqarý júıesi engizildi, bul áskerı shabýyldarǵa jaqsy toıtarys berýge jáne ýkraın áskerı qyzmetkerlerdiń shyǵyndaryn edáýir qysqartýǵa múmkindik berdi. Halyqtyq baqylaý jańa ýkraın armıasynyń mańyzdy sátteriniń biri boldy - endi eriktiler men azamattyq belsendiler Ýkraınanyń Qarýly Kúshteriniń derlik bólikteriniń jaǵdaıyn qadaǵalap otyrady, al qazir ýkraın armıasyn tonaýǵa múlde múmkindik joq. Osyndaı júıeli reformalar (ádette naqty áskerı qaýip-qaterden týyndaǵan) Ýkraınanyń armıasyn Eýropadaǵy eń kúshti áskerlerdiń biri bolýǵa múmkindik berdi. Álemdik áskerı sarapshylardyń pikirinshe, 2017 jyly Ýkraınanyń Qarýly Kúshteri álemdegi úzdik otyzdyqtyń qataryna kirdi (126 memleket arasynda) jáne Eýropadaǵy eń kúshti áskerlerdiń ondyǵyna (NATO elderin qosa alǵanda) kirdi.

Ýkraınanyń shekarasynda jınalǵan 80 myń reseılik jaýynger pen 500 tanktiń masshtabty shabýyly on myńdaǵan beıbit etnıkalyq ýkraınalyq jáne reseılik azamattyń, sonymen qatar reseılik jáne ýkraınalyq soldattardyń ólimine ákelip soqty. Batys Ýkraınaǵa kúsheıtilgen qarý-jaraq jetkizildi, Reseı SWIFT bank júıesinen ajyratyldy jáne «Nord Stream-2» gaz qubyryn salýdy toqtatý sıaqty qatań sanksıalardy engizedi.

Sonymen, Reseı ekonomıkasy men qoǵamy Ýkraınamen bolǵan soǵysta jeńiske qol jetkizbeıdi, birte-birte Pýtınge reseılik elıtanyń ózi qarsy bolady, al halqy pýtındik rejımge narazylyq aksıalaryn kóbeıtedi. Pýtındik Reseı – turaqsyz memleket ári turaqsyz qoǵam. Onyń bılik kúshi – keńesshileriniń, sılovıkterdiń, olıgarhtardyń jáne uıymdasqan qylmystyń ishki sheńberi. Osy toptardyń eshqaısysy Pýtınge, Reseıge múddeli emes. Olar tek ózderiniń ıgiligin oılaıdy jáne eger búkil pýtındik júıe olarǵa kóp shyǵyn ákelse, olar pýtındik kemeden sekirip, pyshaqtaryn burynǵy ıesine qarsy paıdalanady. Reseıde halyqtyń kóńil-kúıiniń ózgerýi shamaly, óıtkeni, sońǵy ýaqyttaǵy narazylyqtar soǵan dálel. Al Qyrymdy uzaq merzim saqtap tura almaıdy, sebebi shyǵyny kóp. Bul Reseı ekonomıkasy úshin de óte aýyr jaǵdaı. Orystardyń Shyǵys Donbassty basyp alǵan alǵashqy ynta-jigeri de álsirep ketti, óıtkeni olar bul aımaq ámıandy tazartatyn paıdasyz qutqarýshy dep túsindi.

Pýtınniń aqylsyzdyǵy –Pýtın Reseıdi bir kezderdegi Brejnevtiń Sovet Odaǵy sekildi úlken qıyndyqtarǵa dýshar etip otyr. Inovasıalyq ekonomıkanyń turaqsyzdyǵy jáne qabiletsizdigi, onyń mólsheri AQSH-pen salystyrǵanda tek qana úles bolyp tabylady, belsendi jáne ıntervensıondy syrtqy saıasatty qoldamaıdy. Osylaısha, Reseı SSRO sıaqty, názik, álsiz jáne shamadan tys memleket, bul quldyraýdyń ar jaq-ber jaǵy degen sóz

Pýtındik saıasat Ýkraınaǵa baılanysty. Maıdanda tóńkeriske alyp keldi, ýkraındyqtardyń múmkindikterin keńeıtti, ózderiniń birtutastyq sezimin nyǵaıtty, Ýkraınada reformalar jasaýǵa májbúr etti jáne Batyspen ıntegrasıaǵa umtylýǵa jol ashty. Qazirgi Ýkraına - Pýtınniń aqymaq saıasatynyń kútpegen ónimi. Eger Reseı Ýkraınaǵa qarsy soǵys ashsa, Ýkraına mindetti túrde qarsy shabýyldaıdy, al Batys qatal jaýap beredi.

Kerimsal Jubatqanov, Qazaq-Orys Halyqaralyq Ýnıversıtetiniń dosenti, tarıh ǵylymnyń kandıdaty